'Kinderen in dezelfde omgeving
grootgebracht kunnen tot geheel verschillende levensplannen
besluiten. Berne vertelt het verhaal van twee jonge broertjes die
veel herrie schopten thuis bij een depressieve moeder, die (om ze stil
te krijgen) regelmatig riep: 'Jullie zullen nog eens in een
inrichting terechtkomen'. Eén van hen werd chronisch
psychiatrisch patiënt, de ander werd psychiater'.1
Raadselachtig.
Zelfde aanpak.
Zelfde boodschap.
Totaal verschillende uitkomsten.
De primaire boodschap (verhuld of
openlijk) die je als kind mee krijgt, blijkt uit het bovenstaande
tekenend.
Woorden zijn spreuken.
Toverspreuken.
Woorden kennen een magische lading.
Iets dat uitwerking heeft.
Zeker als de meest bij de opvoeding
betrokken ouder, zoals in dit voorbeeld de moeder, ze uitspreekt.
Voor het leven getekend.
Het voorbeeld van de twee jongens
spreekt boekdelen.
Maar, hoe komt het?
Hoe komt het dat de ene broer zich als
psychiatrisch patiënt ontwikkelt en de ander als psychiater?
Het oude vraagstuk van 'nature' of
'nurture' duikt hier weer op.
Aanleg of opvoeding?
In dit geval geldt, waarschijnlijk: een
verschil in aanleg, met dezelfde opvoeding.
Of, heeft er toch een subtiel verschil
gezeten in de manier waarop deze moeder haar spreuk uitsprak tegen
het ene kind of het andere kind?
Was het behalve zelfbehoud, misschien
ook heel diep ergens weg gestopt, haar manier om haar zorg en liefde
te uiten, naar haar kinderen toe? Waarbij ze meer van haar ene kind
hield (heel diep van binnen), dan van het andere kind. Waardoor de
tekst wel hetzelfde was. Maar de lading per kind anders...?
We weten het niet.
Feit is, dat er een steeds terugkerende
zin in de opvoeding van deze twee kinderen is gebruikt, waarbij de
uitkomst vrij duidelijk gerelateerd kan worden, kijkend naar hoe ze
zich ontwikkeld hebben:
- patiënt
- hulpverlener
Beiden binnen het thema psychiatrie.
Hoe komt dit?
Stel dat we even voorbij gaan aan de
optie 'aanleg' (nature) en onze aandacht verleggen naar 'opvoeding'
(nurture). Geldt hier dan het zinnetje:
'Je kiest wat je bent?'
Nadenkend over dit vraagstuk komen
verschillende uitkomsten op. Er hadden zich verschillende scenario's
kunnen voltrekken bij deze jongens:
- als patiënt in de psychiatrie belanden (uitkomst broer 1).
- als hulpverlener in de psychiatrie belanden (uitkomst broer 2).
- niets maar dan ook niets met de psychiatrie te maken willen hebben en een zo normaal mogelijk huisje-boompje-beestje leven creëren.
- zelfmoord.
Met dan nog een vijfde optie:
- de causaliteit – oorzaak en gevolg – doorbreken en van daaruit de eigen weg bewandelen.
Dit laatste is de meest rigoureuze
optie, waarbij – naar mijn idee – eerst het hele pad van het
doorlopen van de opvoeding, vervolgens één van de paden volledig
moet zijn uitgelopen (m.u.v. zelfmoord, want dan houdt het gewoon
op), waarna er op het uiterste puntje van het doorlopen pad een dood
punt ontstaat, waardoor je niet meer voor of achteruit kunt.
Je breekt dan als het ware in tweeën
(spirituele ontwikkeling). Overziet van hieruit het leed dat je in je
jeugd en daarna ervaren hebt. Je legt je oude zelf af (innerlijke
ontwikkeling) om vervolgens te worden wie je op het diepste niveau
van je Zijn (wat dat ook is) bent.
Het 'nature of nurture'-verhaal is dan
niet meer dan een vehikel dat je gebracht heeft waar je moest zijn:
Je spirituele ontwikkeling.
Als je op dat punt komt.
Als het je lukt om de causaliteit te
doorbreken.
Lukt het je niet, dan blijf je hangen
in de patiënt-rol - het slachtoffer - of de hulpverlener – de
autoriteit die zich boven de ziekte stelt, fungeert dan in dit geval
als afweermechanisme, tegen de spreuk van de moeder. Waardoor de
psychiater nog steeds onderhevig is aan de – valse – macht van de
moeder.
Je kiest wie je bent.
Wat als iemand, een wijze man of vrouw
met impact, dit in de jonge jaren van deze broers tegen hen had
gezegd?
Wat dan?
Zouden de broers dan net zo
ontvankelijk zijn geweest voor de psychologische terreur (vanuit haar
ziekte gedreven) van hun moeder als wanneer dit niet tegen hen gezegd
zou zijn?
Wat als de broers geleerd zouden hebben
dat de woorden van hun moeder niet steekhoudend waren?
Dat die woorden iets zeiden over haar
geestesgesteldheid (een depressie), maar niets over de jongens zelf.
Wat als de jongens de kracht hadden
gehad om in ZichZelf te blijven geloven? Wat zou dan de uitkomst zijn
geweest?
Zouden ze dan allebei psychiater zijn
geworden?
Of zou een van de jongens zijn moeder
wellicht een keer zijn aangevlogen? Om haar de mond te snoeren.
Zouden ze zich over haar ontfermen en
Haar als de patiënt behandelen? Wat ze ook was.
Reëel gezien.
Of zouden ze gillend zijn weg gerend.
Allemaal mogelijkheden.
Allemaal opties.
Lijnen van ontwikkeling.
Met als voorzichtige overweging dat je
wellicht pas kunt kiezen wie je bent, zodra je je bewust bent van de
situatie waarin je verkeert en als je gelooft in jezelf.
Als je weet, ervaart en vindt van
jezelf: Ik ben gezond, en ik ben altijd gezond geweest.
Dan kom je tot de uitspraak:
'Ik ben niet wat jij denkt dat ik ben.
Gericht aan de moeder.
Met tot besluit een fragment over de
clanmoeder van de derde maancyclus, die de maand maart is: 'Zij die
de Waarheid weegt'.
'Zij die de Waarheid weegt leert ons de
waarheid in ons innerlijk en de waarheid van onze levenservaring te
accepteren. Als we onszelf in alle eerlijkheid wegen en aanvaarden
wat we aantreffen kan de waarheid van onze kracht en onze zwakheid de
illusie vernietigen, die onze potentie in de weg staat'.2
